Platform voor Professionals

Op vrijdag 31 januari was een select gezelschap te gast bij melkveehouderij de Ooievaarshorst te Leusden. Niels Wassenaar runt dit DAW-demobedrijf op het particuliere landgoed den Treek-Henschoten. Niels heeft ons veel verteld over zijn bedrijf, zijn werkwijze en de problemen waar hij tegenaan loopt. Niels wil graag meebewegen met wat de maatschappij wil.

Hij heeft zowel 80 koeien alsook jongvee. Nadat de roosters in de traditionele melkstal kapotgingen en zijn jongvee in de goot lag, is er in overleg met het landgoed besloten om een hellingstal te bouwen. De koeien kunnen nu liggen op een helling van 16% met stro, waarbij mest zich mengt met stro en naar beneden schuift en verwijderd kan worden. Deze ruige mest blijft zoveel mogelijk op het bedrijf. De boerderij staat op zandgrond met een leemlaag. Het landgoed wil dat de situatie van het bodemleven en de grondwaterstand worden gemonitord. De wens van het bestuur, raad van Commissarissen en de rentmeester is om het land in betere staat door te geven aan de volgende generatie.
Nu veel veehouders stoppen, komen er meer akkerbouwers, bollentelers en meer bomen, maar dat zorgt allemaal voor meer uitspoeling, omdat er minder grasland nodig is.
Verder gebruikt de melkveehouderij grote hoeveelheden restproducten van bierproductie en suikerbietenverwerking, die bijdragen aan een circulaire economie.

Het bedrijf van Niels Wassenaar levert de melk aan Friesland Campina met het label Planet Proof, dit betekent dat hij zich aan een standaard moet houden van minder antibiotica, gezondere voeding, etc. Hij krijgt hier 5 cent per liter meer voor, die ook nodig zijn om de duurzame stappen te kunnen zetten. Momenteel staan er boeren op de wachtlijst, omdat het animo voor boeren om op deze manier te produceren groter is dan de vraag van de consument.

Discussie
Moeten we allemaal vegetarisch eten? Volgens Niels levert de productie van veel vegetarische producten ook veel restafval op! Restafval welke prima grondstoffen zijn voor de veehouderij, koeien varkens en kippen. De Nederlandse mengvoerbedrijven lopen wereldwijd voorop in het verwerken van restproducten uit de levensmiddelenindustrie tot een waardevol voedingsproduct voor dieren! We kunnen er zelfs soja door vervangen.
Met het stoppen van alle veehouderij lossen we het stikstofprobleem niet op. Niels benadrukt dat de stikstofuitstoot door de veehouderij tussen 1990 en 2025 met 50% is teruggedrongen! Deze daling is met name in de Minas-periode (1998-2006) gerealiseerd, daarna is deze niet meer verder gedaald.

Het idee van lokaal eten is ook nog zo makkelijk niet, zo wordt in de provincie Utrecht slechts 4% uit de provincie gegeten.

Na een levendige discussie concluderen we dat het de boeren / veehouders ontbreekt aan goede spreekbuizen in Den Haag / Europa. Men ziet in het debat niet terug dat er vele boeren zijn die al significante stappen hebben gezet, of die klaar zijn om deze te zetten om met een betere bedrijfsvoering niet alleen te werken aan het stikstof probleem maar ook aan de verbetering van de veestapel. In het verleden speelden daar de productschappen een belangrijke rol bij. Ook de regionale voorlichters van DLG worden nu gemist.

We lopen het risico dat de politiek voor ons keuzes gaat maken die niet gaan werken om de emissiereductie te stimuleren en de waterkwaliteit te verbeteren. In hun achterhoofd wil men de woningbouw bevorderen, niet realiserend hoe belangrijk voedselzekerheid is ook in ons kleine Nederland.

Meer discussies
De aanwezigen concludeerden ook dat ze meer van dit soort bijeenkomsten wensen!

Op vrijdag 26 januari trapte een divers gezelschap het nieuwe kalenderjaar af bij de Remeker boerderij in Lunteren. Een inspirerend boerenbedrijf. Ondernemers met een gepassioneerd verhaal over hun eigen biologische rauwmelkse kwaliteitskaas. De inspiratiepitch door van Peter van Voort was een verhaal van passie, doorzettingsvermogen, een dosis eigenwijsheid en verbondenheid met familiegrond.

De Groote Voort in Lunteren is een familiebedrijf met de 13de generatie boeren. Een familie van pioniers. In de huidige setting pionieren met Jersey koeien en biologische kaas van dit ras. Met de ambitie om de beste kaas van Nederland te maken, die concurreert op smaak. Dat is gegaan met vallen en opstaan, uitproberen, volhouden en overtuiging. “Het bedrijf is toekomstbestendig, De bedrijfsopzet is geen geheim, echter het concept is niet 1 op 1 naar elders te kopiëren. De omstandigheden bepalen wat je waar kunt doen. We werken in een niche.” “We hebben keuzes gemaakt die niet altijd gemakkelijk zijn en nu niet voor iedereen te maken zijn. Je kunt niet tegen de afnemer zeggen: ik lever vandaag wat minder melk.” “De transitie moet ook uit de consument komen”.

Inspiratie om het gesprek tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst mee voort te zetten.

In twee rondes werd met elkaar gesproken en gediscussieerd wat de elementen zijn voor de boer van de toekomst. Geen nieuwe vraag, maar een vervolgvraag op eerdere ontmoetingen met dit onderwerp. Het gesprek leverde input voor de derde conferentie met de titel “De Nieuwe Boer is .…” die geprogrammeerd staat voor 6 september 2024.

In de eerste ronde werd breed gebrainstormd over dat wat de nieuwe boer behelst. Vanuit ieders eigen gezichtspunt en kennisveld, werden elementen ingebracht. Met vertrouwen werd gesproken over de creativiteit die los zal komen en de samenwerking die noodzakelijk en stimulerend is. Maar ook over de zorg van de huidige keten, de financiële black box tussen producent en consument, en de noodzaak van financiële armslag om te kunnen veranderen.

Een greep uit de vele punten:
• Onderdeel van de regio, samenwerkend, community rondom de boer;
• Veelzijdig: Risicomanager, onderhandelaar, verhalenverteller;
• Gaat van 2D naar 3D;
• Circulair, regeneratief, natuur inclusief;
• Transparant en gesteund;
• Los geketend, neemt de lead, wendbaarheid, weerbaar;
• Nieuwe wegen inslaan vraagt financiële armslag nodig, risico opvangen;
• Alle schakels van de keten gaan mee;
• ‘Dieet-klimaat-teelt’ verbonden;
• Vraag gestuurde markt - aanbod gedreven markt;
• Afvalstroom beperken of gebruiken;
• Visionair;
• Uitermate gefocust op de bodem.

In de tweede ronde werd in drie groepen met de bril van boer, beleidsmaker en wetenschap/onderwijs gekeken naar de nieuwe boer. Hoe wordt vanuit ieders perspectief gedacht over de nieuwe boer, wat is er te bieden en wat is er nodig vanuit dat perspectief? “We hebben collectief een afslag gekozen, economisch gedreven, nu samen de route verleggen”. In de korte tijd die restte kwamen er items op tafel die, die bij de borrel verder bediscussieerd werden.

Boer/agrarisch ondernemer: is en blijft onderdeel van de keten, de rol van ketenregisseur is de Retail, kan deze rol worden herverdeeld? Ook aanbod aan de mensen met een smalle beurs blijft nodig. De primaire productie wordt diverser met veel variatie in de markt. Beweging is nodig Nationaal maar ook Europees.

Beleidsmaker: Stel haalbare doelen, kleine stappen met regionale invulling.

Wetenschap/onderwijs: Context van de ondernemer, diverse doelgroep, vragen bundelen en samen uitzoeken, field lab setting. Kijken wat werkt en verdiepend onderzoek. Koppelen van onderzoek op beleidsniveau aan onderzoek op bedrijfsniveau. Regionale doelen zijn niet direct KPI’s op bedrijfsniveau.

Onder het genot van een drankje en hapje werden beelden, ervaringen en vragen verder uitgewisseld. Netwerkend leren en verbinden, als mooie opbrengst van een interessante nieuwjaarsbijeenkomst. Alle input van de bijeenkomst zijn samen met de uitkomsten van twee voorgaande conferenties in 2022 en 2023, de bron voor het programma van de derde conferentie “De Nieuwe Boer is .…” op 6 september. 2024.

Website van de conferentie: www.boereninnederland.nu

De oogst van gegevens: een morele puzzel van boer tot bord

Tijdens de duurzame donderdag van 16 november kwamen verscheidene dilemma’s aan bod rondom het thema automatisering in de landbouw.

Ketentransparantie: Bedrijfsprivacy versus maatschappelijke verantwoording
Het onderwerp ketentransparantie werd besproken, waarin het dilemma tussen ‘bedrijfsprivacy’ en maatschappelijke verantwoording werd verkend. Hieruit kwam overeenstemming dat het delen van gegevens essentieel is, maar er heerst onzekerheid voor de consequenties ervan. Het gesprek richtte zich op de vraag wat er met gedeelde data gebeurt en hoe dit georganiseerd moet worden.
Enkele knelpunten daarbij waren zorgen over afrekenbaarheid en de borging van waarheidsgetrouwe en accurate data in het systeem. Daarbij geldt; hoe kun je ook transparantie over datagebruik zelf bereiken? Daarbij is vertrouwen niet voldoende, maar zijn technische oplossingen dat ook niet voor deze socio-economische uitdaging. Daarnaast moet de data beschikbaar zijn om de eigen prestaties te valideren; zowel veilig, veelvuldig, als boergebonden.

Robotisering: Aansprakelijkheid versus data-eigenaarschap
Een tweede dilemma betrof de aansprakelijkheid rondom het toepassen van autonomie, bijvoorbeeld in autonome robots op het erf. Maar ook de aansprakelijkheid van verkeerde AI-modellen. Hier begon het bij toestemming van de boer en hoe deze betrokken kan worden bij het delen van data, bijvoorbeeld telemetrie. Gedacht wordt bijvoorbeeld aan het delen van data in ruil voor een aandeel in het (toeleverende) bedrijf. Gesproken is over juridische aspecten met betrekking tot drones en machines, waarbij afspraken worden gemaakt over eigendom en aansprakelijkheid. Voor luchtfoto’s geldt dat de beelden eigendom zijn van de fotonemer; als een boer opdracht geeft tot luchtfoto’s wordt vaak per contract geregeld dat de beeldrechten overgaan van fotonemer naar de boer. Datzelfde kan ook gelden voor machines; via contract wordt vaak geregeld dat de aansprakelijkheid bij de koper ligt. Dit wordt echter als Amerikaans model gezien dat de gezamenlijke doorontwikkeling (en verantwoordelijkheid) van veilige AI en robotica kan afremmen. Door deze aanpak om te denken kun je leren vanuit maatschappelijke thema’s, wat kun je in andere sectoren doen, wat werkt daar? De bewustwording over dit thema lijkt echter nog niet op voldoende niveau in de verschillende sectoren om deze maatschappelijke discussie te voeren.

Afsluiting
De avond werd afgerond met het bespreken van het belang van bewustwording, data-economie en de oprichting van datacoöperaties. Er werd aangedrongen op samenwerking en het tonen van voorbeelden om innovaties in de sector te bevorderen. Het belang van gedragscodes voor het delen van data is aangestipt, met specifieke aandacht voor doelbinding. De avond benadrukte de complexiteit en uitdagingen van data-governance in de landbouwsector, waarbij vertrouwen, regie, juridische overwegingen en bewustwording van cruciaal belang zijn. Maar ook; begin klein, laat voorbeelden zien; dat kost tijd.

Bekijk de gebruikte slides van de bijeenkomst hier.